G
minę Dopiewo urozmaicają rozległe tereny leśne oraz kilka jezior. 16 % powierzchni terenu gminy zajmują „zielone płuca” - lasy okalające Dopiewo (dane z 2018 roku). W krajobrazie najwyraźniej zarysowuje się rynna Jeziora Niepruszewskiego, położonego na granicy z gminą Buk. Liczne walory przyrodniczo-turystyczne: jeziora, spore połacie lasów oraz rezerwat przyrody, stanowiący część Wielkopolskiego Parku Narodowego (WPN), niewątpliwie wpływają na piękno regionu.
Szczególnie atrakcyjny dla miłośników przyrody jest rezerwat ornitologiczny, objęty ścisłą ochroną – „Trzcielińskie Bagno”, który obejmuje obszar bagna i lasu o powierzchni 38,14 ha na terenach wsi Trzcielin. Ochroną objęto tu silnie zarastające jezioro, które jest miejscem lęgowym wielu gatunków ptaków wodnych i błotnych. Teren ten został włączony do Wielkopolskiego Parku Narodowego w 1996 r. w ramach wysuniętej na zachód enklawy, położonej w dolinie rzeki Samicy. Niegdyś znajdowało się tu dość duże jezioro, a obecnie największą powierzchnię zajmują szuwary złożone głównie z trzciny pospolitej, pałki wąskolistnej i wielkich turzyc.
Malejące z roku na rok lustro wody pokrywają: grążel żółty i grzybienie białe. Na obrzeże bagna wkraczają zarośla łozowe, ols porzeczkowy oraz łęg jesionowo-olszowy. W południowo-wschodniej części obszaru na podmokłej łące znajduje się stanowisko pełnika europejskiego. Roślina ta jest obecnie coraz rzadsza i znajduje się pod ścisłą ochroną. Bagienny teren jest ostoją bardzo licznych (ponad 60 gatunków) ptaków. Do najciekawszych należą: czajka, czapla siwa, błotnik stawowy, myszołów zwyczajny oraz kania ruda. Z innych zwierząt wymienić należy wydrę – gatunek związany ze środowiskiem wodnym, jeszcze w XIX wieku dość pospolity, a obecnie coraz rzadszy z powodu zanieczyszczenia wód i regulacji rzek.
Szlaki rowerowe i piesze prowadzące przez lasy gminy zachęcają do aktywnego wypoczynku. Ostępy leśne kryją niezwykłe bogactwo roślin: połacie konwalii i skrzypa leśnego, eleganckie kosaćce żółty i syberyjski, drzewa o wymiarach pomnikowych – i zwierząt: obok tych często spotykanych, warto odnotować obecność kumaka nizinnego zamieszkującego śródleśne bagienka, a dla wytrwałych i/lub mających szczęście nagrodą będzie spotkanie dudka. Malowniczą zielenią wabią także parki podworskie, objęte ochroną zespoły zieleni parkowej o charakterze zabytkowym, nie tylko we wspomnianych Konarzewie czy Więckowicach, ale w Trzcielinie, w Dąbrówce czy w Skórzewie.
Na terenie gminy występuje kilka naturalnych zbiorników wodnych (jezior):
Jezioro Niepruszewskie
O powierzchni 242 ha, położone na granicy z gminą Buk. Jezioro jest płytkie, jego średnia głębokość wynosi 3,1 m, a maksymalna 5,2 m.
Roślinność wodna jeziora jest silnie rozwinięta wzdłuż całej linii brzegowej, z wyjątkiem plaż przy wsiach Niepruszewo i Zborowo. Jezioro jest zasilane przez 3 rowy melioracji wodnej szczegółowej. Odpływ z jeziora następuje poprzez rzekę Samicę Stęszewską.
Piaszczysto - trawiasta plaża w miejscowości Zborowo, kąpielisko „Owocowa Plaża”, boiska do siatkówki plażowej, plac zabaw i miejsce piknikowe zapraszają do aktywnego wypoczynku i relaksu.
Kąpielisko w Zborowie pn. „Owocowa Plaża” to miejsce gdzie na łonie natury można spokojnie odpocząć. Piaszczysta plaża o powierzchni ponad 1000m2, wyposażona jest w pomost, plac zabaw, dwa boiska do siatkówki plażowej miejsce na ognisko budynek przystani oraz dogodny parking. Cały teren rekreacyjny w większości trawiasty to powierzchnia ponad 5 ha. Jezioro Niepruszewskie to doskonały akwen do uprawiania żeglarstwa, surfingu i pływania.
Jezioro Konarzewskie
Położone jest w rynnie, w której znajdują się jeszcze 4 inne jeziora (poza Gminą) jest niewielkie. Ze wszystkich stron otoczone jest polami uprawnymi. Wzdłuż brzegów występują łąki i oczerety.
Jezioro Trzcielińskie
Położone jest w zabagnionej dolinie rzeki Samicy, jest wraz z otoczeniem prawnie chronione w randze rezerwatu „Trzcielińskie Bagno”.
Objęty ścisłą ochroną rezerwat ornitologiczny, część Wielkopolskiego Parku Narodowego. Położone w zabagnionej dolinie rzeki Samicy Jezioro Trzcielińskie silnie zarasta i jest miejscem lęgowym ponad 60 gatunków ptaków. Warto wziąć lornetkę.
Źródełko w Żarnowcu
Na zachodnim skraju gminy Dopiewo znajduje się miejsce wyjątkowe na skalę całego regionu: w lasach nieopodal osady Żarnowiec z podnóża stromego zbocza wypływa źródło, które od 1994 roku jest Pomnikiem Przyrody. Jedyne źródło w Wielkopolsce wyróżnione w ten sposób, jest niezwykle popularne wśród turystów. Nad źródełkiem można przysiąść, wsłuchać się w szum wody, wyciszyć i zasmakować natury w najczystszej postaci.
Wypływa z podnóża stromego zbocza w lesie nieopodal osady Żarnowiec. Jedyne źródło w Wielkopolsce - pomnik przyrody. Miejsce u zbiegu trzech gmin: Dopiewa, Stęszewa i Buku. Można tu przysiąść i wsłuchać się w szum wody …
Pałac w Konarzewie
Najbardziej znamienitym obiektem historycznym, choćby z uwagi na swoich właścicieli i dzieje, jest pałac w Konarzewie. Tę barokową budowlę wzniósł w końcu XVII w. wojewoda poznański Andrzej Radomicki zgodnie z prawidłami architektury włoskiej .W wieku XVIII i XIX Konarzewo weszło pod panowanie rodu Działyńskich. W listopadzie 1806 roku wraz z Dezyderym Chłapowskim pałac gościł znamienitego gościa - Napoleona Bonaparte. Pałac otacza park, zagospodarowany w stylu francuskim.
Park w Konarzewie został założony w XVII wieku. Zaprojektowany był jako park dworski, ale za czasów Ksawerego Działyńskiego został wzbogacony o nowe gatunki, przeobrażając się w kolekcję dendrologiczną roślin z różnych stref klimatycznych. Za czasów swojej świetności w XVIII wieku był jedynym takim obiektem na skalę Wielkopolski jak i kraju. Sprowadzano tam i sadzono po raz pierwszy w Polsce, rzadkie gatunki drzew i krzewów. Z parkiem i pałacem związane są losy zabytkowego kościoła późnogotyckiego z XVII wieku, który znajduje się w ich najbliższym sąsiedztwie.
Najznamienitszy obiekt historyczny Gminy Dopiewo. Wzniesiony w końcu XVII w. Należał kolejno do: Radomickich, Działyńskich, Dzieduszyckich i Czartoryskich. W 1806 gościł Napoleona Bonaparte, który przybył do Konarzewa z Dezyderym Chłapowskim. Architektura barokowa. Park dworski w stylu francuskim.
Kościół św. Marcina i św. Piotra w Okowach w Konarzewie
Prawdopodobnie pierwszy drewniany kościół wybudowano w miejscu obecnego jeszcze w XII w. Dokładniejsze informacje pojawiają się w dokumentach z 1370 r., z których dowiadujemy się, że był on pod wezwaniem św. Marcina i św. Piotra w Okowach. Jego fundatorami byli najprawdopodobniej Drogosławowie, którzy wówczas dziedziczyli Konarzewko. Miejsce drewnianego kościoła zastąpił na przełomie XVI/XVII wieku murowany kościół wzniesiony przez rodzinę Ostaszewskich. Został on poświęcony św. Marcinowi w roku 1636 r. Około 1700 roku właściciel Konarzewa Andrzej Radomicki, wojewoda wielkopolski, dokonał gruntownej przebudowy - dobudował z przodu kościoła dwa przęsła w stylu barokowym oraz z tyłu kościoła wieżę z dzwonnicą. W 1778 roku kościół został całkowicie odrestaurowany. Następny kompleksowy remont przeprowadzony został po II wojnie światowej z inicjatywy ówczesnego proboszcza parafii ks. Stanisława Hartliba. Kościół ma barokowe wyposażenie z XVII i XVIII w., do którego należą ołtarze boczne, ołtarz główny z ok. 1694 oraz ambona i chrzcielnica, które wielokrotnie przebudowywano i wieżę z pocz. XVIII w. o barokowym hełmie odtworzonym w 1901 r.
Niedaleko kościoła znajduje się późnobarokowa figura św. Jana Nepomucena, wykonana z piaskowca w 1745 r. oraz kamień, poświęcony zmarłemu ks. Janowi Laskowskiemu, obrońcy dzieci wrzesińskich, proboszczowi kościoła, pochowanemu na miejscowym cmentarzu.
Ma barokowe wyposażenie z XVII i XVIII w. Pierwszy drewniany kościół stanął w tym miejscu już w XII w. W pobliżu znajduje się kamień poświęcony zmarłemu ks. Janowi Laskowskiemu, obrońcy dzieci wrzesińskich.
Dwór w Dąbrówce
Na terenie parku założonego w XVIII wieku znajdują się dwa obiekty, które tworzą zabudowę dworską tzw. dwór stary i dwór nowy.
Dwór stary, którego założenia sięgają końca XVIII w, określany jako oficyna dworu nowego, ze względu na zły stan techniczny jest wyłączony z eksploatacji. Dwór nowy, nazwany po wprowadzonych zmian architektonicznych (zastąpiono stromy dach płaskim), jest wykorzystywany na pomieszczenie dla szkoły podstawowej. Przed wojną cały obiekt wraz z ogrodem był w posiadaniu rodziny Tempelhoff. Dwór jako całość został uznany za zabytek.
Pochodzi z XVIII w. Przed wojną wraz z ogrodem był w posiadaniu Tempelhoffów. Dziś służy jako szkoła. Sąsiadujące z nim ponad 100-letnie aleje lipowe oraz 600-letnie dęby zadziwiają grubością i rozłożystością.
Dwór w Trzcielinie
Jednokondygnacyjny dwór w Trzcielinie zbudowany na wysokiej skarpie pradoliny cieku wodnego w II połowie XIX wieku. Wielokrotnie zmieniał swój wygląd zewnętrzny po licznych przebudowach.
W Trzcielinie znajdowały sie trzy dworki. Dwa dwory - przy ul. płk. Andrzeja Kopy, trzeci - przy skarpie, nad ciekiem wodnym. Oddział pod dowództwem Andrzeja Kopy wsławił się zdobyciem lotniska „Ławica” w Poznaniu podczas powstania wielkopolskiego w latach 1918-1919.
Pałac w Więckowicach
Położony na terenie parku (o powierzchni 9 ha) pałac zbudowany pod koniec XIX wieku został wpisany do rejestru zabytków w 1973 roku.
Pierwsze wzmianki o Więckowicach pochodzą z 1387 roku. Od XIV do XVI wieku wieś należała do rodziny Więckowskich. W XVII wieku majątek w rękach Zbijewskich, a od 1699 roku do Bielińskich, następnie Drwęskich. Roch Drwęski sprzedał Więckowice Andrzejowi Turno. W latach 1825-32 Więckowice należały do Mycielskich. W latach 1832-1939 właścicielami byli Brezowie.
Pałac to budynek piętrowy, w kształcie litery U. Pierwotny korpus główny został rozbudowany o skrzydła, do tych dobudowano symetrycznie dwie części dwupiętrowe, coś jak wieże. Przy jednej z elewacji kaplica zbudowana w latach 1882-1893, w fasadzie głównej, ganek z filarami, nad nimi balkon. Pierwotny dwór został zbudowany pod koniec XVII wieku dla Bielińskich, przebudowywany i rozbudowywany w drugiej połowie XIX wieku. Przebudowa również po roku 1945.
Pierwotny dwór zbudowany w k. XVII w. przez Bielińskich. Potem majątek należał do Drwęskich, Turno, Mycielskich i Brezów, którzy przebudowali go w drugiej połowie XIX w.
Mogiły zbiorowe w lasach palędzko - zakrzewskich
Miejsca pamięci narodowej. W bezimiennych grobach, w lasach pomiędzy Zakrzewem, Palędziem i Dąbrówką, spoczywa od 5000 do kilkunastu tys. ofiar zbrodni hitlerowskich z II wojny światowej. W latach 1939 - 1943okupant hitlerowski dokonał masowych egzekucji Polaków. To więźniowie Fortu VII, studenci, nauczyciele akademiccy, duchowni, wojskowi.
Głaz upamiętniający o. Mariana Żelazka w Palędziu
Ojciec Marian Żelazek nazywany jest nestorem polskich misjonarzy. Urodził się w Palędziu. Ponad 50 la pracował w Indiach, m.in. w wiosce trędowatych. Zyskał uznanie międzynarodowe – w 2002 r. był nominowany do Pokojowej Nagrody Nobla.
Głaz pamięci w Gołuskach
Pomnik upamiętniający więźniów i jeńców obozu pracy w Gołuskach. Niedaleko lasu, na skraju którego Gmina Dopiewo ustawiła głaz znajdował się w okresie II wojny światowej obóz pracy, w którym w latach 1941 - 1943 przebywali jeńcy brytyjscy, francuscy i rosyjscy, a potem więźniowie narodowości żydowskiej. Odsłonięcie tablicy pamiątkowej wraz z modlitwą międzyreligijną miało miejsce 14 listopada 2014 r. Obok głazu stoi tablica informująca w 6 językach (polskim, angielskim, francuskim, rosyjskim, hebrajskim i niemieckim) o miejscu pamięci.
Pomnik Powstańców Wielkopolskich w Więckowicach
